श्रावण व्रत

अष्टविनायकाच्या सर्व शुभ कार्याची सुरुवात करताना सर्वप्रथम गणपती बाप्पाची पूजा केली जाते.

आपल्या इच्छित कार्याच्या पूर्ततेसाठी बाप्पाची पूजा केली जाते आणि आशीर्वाद घेतले जातात.

महाराष्ट्रातील आठ प्रमुख गणपती मंदिरे एकत्रितपणे अष्टविनायक म्हणून ओळखली जातात.

अष्टविनायक हा आठ मंदिरांचा समूह आहे.

1. मोरेश्वर - मोरगाव जिल्हा पुणे
2. चिंतामणी - थेऊर ता. हवेली, जि. पुणे
3. गजमुख (सिद्धिविनायक) - सिद्धक, तालुका श्रीगोंदे, जिल्हा अहमदनगर
4. महागणपती - रांजणगाव, ता. शिरूर, जि. पुणे  
5. विघ्नेश्वर-ओझर, ता. जुन्नर, जि. पुणे  
6. गिरिज्तिक- लेण्याद्री।
7. वरद विनायक - महाड, जिल्हा खालापूर, कुलाबा
8. बल्लाळेश्वर - पाली, ता. सुधागड, जिल्हा कुलाबा.

अष्टविनायक म्हणजे स्वयंभू ८ मंदिरे. हे मंदिर निसर्गरम्य ठिकाणी आहे.आजच्या धावपळीच्या काळात या आठ मंदिरांना भेट दिल्यानंतर मनाला सुख,शांती आणि शांती मिळते.अष्टविनायक हा शब्द अष्टविनायक या दोन शब्दांनी बनलेला आहे.

अष्टविनायक मंदिर मोरगाव, रांजणगाव, ओझर, पुणे, पाली आणि महाड, सिद्धटेक, अहमदनगर जिल्ह्यात आहे.

मोरेश्वर

मोरेश्वर हा अष्टविनायकातील मोरगावचा पहिला गणपती आहे. रामदास स्वामींनी या मंदिरात 'सुखकर्ता दुखहर्ता' ही आरती लिहिली असे म्हटले जाते.मंदिराजवळून कऱ्हा नदी वाहते. महाराष्ट्राचे आराध्य दैवत खंडोबा रायाचे मंदिर या मंदिरापासून १७ किलोमीटर अंतरावर आहे. सिद्धेश्वर गणपती बाप्पाचे दर्शन घेणाऱ्या भाविकांना खंडोबाचे दर्शन होते. खंडोबा रायाचे दर्शन घेणाऱ्यांनाही मयुरेश्वराचे दर्शन होते.

चिंता

अष्टविनायकाचा दुसरा स्वामी चिंतामणी आहे.थेऊरच्या कदंब वृक्षाखाली गणपतीचे हे स्थान आहे.भक्तांचे लक्ष विचलित करणाऱ्या बाप्पामुळे या बाप्पाला चिंतामणी म्हणतात.पुण्यातील पेशवे घराण्यातील लोक या बाप्पाच्या दर्शनासाठी अनेकदा थेऊरला येत असत.

सिद्धिविनायक

सिद्धटेक चा गणपती बाप्पा ला सिद्धिविनायक असे म्हणतात.अष्टविनायकातील हा तिसरा  गणपती बाप्पा आहे.हा गणपती उजवी सोंड असणारा एकमेव गणपती बाप्पा आहे. हे मंदिर भीमा नदीच्या काठी  वसलेल आहे.सिद्धिविनायक हे मंदिर स्वयंभू असून .याच्या गाभाऱ्याचे रुंदी खूप मोठी आहे.

महागणपती

रांजणगाव येथे वसलेल्या गणपती बाप्पाला महागणपती असे म्हटले जाते.गणपतीबाप्पाला तालुका शिरूर जिल्हा पुणे लागतो.अष्टविनायकापैकी हा चौथा गणपती बाप्पा आहे.हे बाप्पाचे स्वयंभू स्थान आहे.हे पुणे अहमदनगर महामार्गावर, शिरूर तालुक्यातील हे ठिकाण आहे. हे गणपती बाप्पा आपल्याला दिसून येतात.सर्व  अष्टविनायक गणपती बाप्पा मध्ये हा बाप्पा सर्वात  शक्तिशाली समजला जातो.या बाप्पा ची सोंड  उजवीकडून, असून हा कमळावर विराजमान आहे.

श्रींच्या मूर्तीला दहा हात अशी प्रसन्न मूर्ती आहे.

या स्थानाबद्दल एक आख्यायिका आहे की – शिवशंकरांनी त्रिपुरासुराला थोडी शक्ती दिली होती. या शक्तीचा गैरवापर करून त्रिपुरासुरा स्वर्ग आणि पृथ्वीच्या लोकांना त्रास देऊ लागला. शेवटी, अशी वेळ आली की जेव्हा भगवान गणेशाला नमन करून भगवान शिव यांना त्रिपुरासुर मारले गेले. म्हणूनच या गणेशास ‘त्रिपुरिवाडे  महागणपती’ असेही म्हणतात.

विघ्नेश्वर

अष्टविनायका पैकी विघ्नेश्र्वर हा पाचवा गणपती आहे.

श्रींच्या डोळ्यात माणिक व कपाळावर हिरा आहे.अशी श्रींची मूर्ती प्रसन्न वाटते.मंदिराच्या  चहुबाजूंनी तटबंदी असून कुकडी नदीच्या तीरावर हे हे मंदिर आहे.सर्वात श्रीमंत समजला जाणारा गणपती बाप्पा म्हणजे विघ्नेश्वर.पप्पा विघ्नांचे हरण करतो म्हणून या बाप्पाला विघ्नेश्वर असे म्हणतात.प्रसन्न व मंगल मूर्ती असलेला श्रीगणेश याला विघ्नेश्वर असे म्हणतात.शिवाजी महाराजांचा जन्म किल्ला असलेला शिवनेरी किल्ला इथून जवळच आहे.

गिरिजातिक

अष्टविनायकापैकी सहावा गणपती बाप्पा म्हणजे गिरिजातिका. लेण्याद्री येथे विराजमान असलेल्या गणपती बाप्पाला श्री गिरीजात्क म्हणतात. शिवनेरी जुन्नर तालुक्यातील कुकडी नदीच्या परिसरात स्वयंभू गणपती बाप्पाचे हे स्थान आहे.

वरद विनायक

अष्टविनायकांचा सातवा बाप्पा म्हणजे वरदविनायक. विनायक हा अष्टविनायकांपैकी सातवा विनायक आहे.हे स्वयंभू स्थान असून त्याला मठ असेही म्हणतात.वरद विनायकाचे मंदिर हे साधे कौलारू घुमट असून त्यात सोनेरी कलसा आहे. महाड पुणे-मुंबई महामार्गावर खालापूरदरम्यान आहे.

बल्लाळेश्वर

पाली येथे स्थायिक झालेल्या अष्टविनायकांपैकी हा आठवा गणपती बाप्पा आहे. या गणपती बाप्पाला बल्लाळेश्वर म्हणतात.हे पूर्वाभिमुख मंदिर आहे. स्वयंभू बल्लाळेश्वर गणपती बाप्पाचे हे मंदिर आहे.अंबा नदीच्या तीरावर आहे. या मंदिरात एक मोठी घंटा असून ती चिमाजी आप्पांनी अर्पण केली आहे.हे ठिकाण रायगड जिल्ह्यातील सुधागड तालुक्यात आहे.