मल्लिकार्जुन

12 ज्योतिर्लिंग काय आहे? 

भारतात शंकराची एकूण १२ महत्त्वाची मंदिरे आहेत. त्यांना १२ (द्वादश) ज्योतिर्लिंगे म्हणतात. 

हिंदू धर्मात पुराणांनुसार, शिवलिंग ज्या बारा ठिकाणी स्वतः प्रकट झाले तेथे शिवलिंगांची ज्योतिर्लिंगाच्या रूपात पूजा केली जाते. ही संख्या 12 आहे.

सौराष्ट्र प्रदेशातील श्री सोमनाथ (काठियावाड), श्रीशैल येथील श्री मल्लिकार्जुन, उज्जैनी येथील श्री महाकाल, कारेश्वर किंवा ममलेश्वर, परळीतील वैद्यनाथ, डाकिनीतील श्री भीमाशंकर, सेतुबंधातील श्री रामेश्वर, दारुकावनमधील श्री नागेश्वर, वाराणसी (काशी) मधील श्री विश्वनाथ, गौतमी (गोदावरी) च्या काठावर श्री त्र्यंबकेश्वर, हिमालयातील केदारखंडमधील श्री केदारनाथ आणि पॅगोडामध्ये श्री घृष्णेश्वर.

श्रद्धा आहे की, जो कोणी या बारा ज्योतिर्लिंगांची नावे रोज सकाळी आणि संध्याकाळी घेतो, त्याची सात जन्मातील पापं या लिंगांच्या केवळ स्मरणाने मिटली जातात. ज्याचे वर्णन शिव महापुराणातील कोटिरुद्र संहिताच्या पहिल्या अध्यायात आढळते.त्यानुसार बारा ज्योतिर्लिंग हे अति महत्त्वाची आहे. त्यातील दुसरं ज्योतिर्लिंग म्हणजे मल्लिकार्जुन.

12 ज्योतिर्लिंगाचि यात्रेचा क्रम हा शास्रानुसार आहे.बारा ज्योतिर्लिंगाची यात्रा कशी करावी व कोणत्या ज्योतिर्लिंगाचे प्रथम दर्शन घ्यावे व त्यानंतर कोणते हे विस्तृत खालील प्रमाणे.खाली दिलेल्या ज्योतिर्लिंगाच्या क्रमाने बारा ज्योतिर्लिंगाचे दर्शन घेतल्याने हे व्यवस्थित ज्योतिर्लिंगाचे दर्शन होते.शास्त्रांनी बारा ज्योतिर्लिंगाचे दर्शन कसे घ्यावे हे सांगितले आहे. त्यानुसार बारा ज्योतिर्लिंगापैकी दुसरी ज्योतिर्लिंग म्हणजे मल्लिकार्जुन. चला तर आपण त्या विषयी थोडीशी माहिती जाणून घेऊया.

बारा ज्योतिर्लिंगापैकी दुसरे मानले जाणारे ज्योतिर्लिंग म्हणजे मल्लिकार्जुन. मल्लिकार्जुन हे आंध्रप्रदेश येथे स्थित आहे. श्रीशैल्य येथे मल्लिकार्जुन ज्योतिर्लिंग आहे.मल्लिमल्लिकार्जुन हे बारा ज्योतिर्लिंगातील दुसरे ज्योतिर्लिंग आंध्र प्रदेश मधल्या कर्नुल जिल्ह्यात आहे.कर्नल जिल्ह्यातील श्रीशैल या डोंगरावर मल्लिकार्जुन हे देवस्थान आहे.कर्नल रेल्वे स्टेशन पासून हे  125 किलोमीटर अंतरावर मल्लिकार्जुन देवस्थान आहे.आंध्र प्रदेशात स्थित मल्लिकार्जुन ज्योतिर्लिंगाला दक्षिणेचे कैलास असेही म्हटले जाते.हे ज्योतिर्लिंग कृष्णा नदीच्या काठावर श्री शैल पर्वतावर वसलेले आहे. सुंदर वास्तुकला गोपुरम म्हणून ओळखले जाते.गुजरात राज्यातील प्रभापटनम येथे हे मंदिर आहे.  प्रभा पटनम हे ठिकाण गुजरात मधील वेरावळ जिल्ह्यामध्ये येते.  बारा ज्योतिर्लिंगापैकी सर्वात पहिले ज्योतिर्लिंग सोमनाथ हे आहे.  प्राचीन ग्रंथानुसार सोम राजा अर्थात चंद्राने आपल्यावर असलेल्या शापाचे निराकरण याठिकाणी केले. सोम राजा भगवान शंकराच्या  आशीर्वादाने शापातून मुक्त झाला.  म्हणून या ठिकाणाला सोमनाथ हे नाव पडले अशी अख्यायिका आहे.  मल्लिकार्जुनाचे मंदिर शिव आणि पार्वतीची देवता म्हणून ओळखले जाते. हे 12 ज्योतिर्लिंगांच्या संख्येत येते आणि हे सतीच्या 52 भक्तीपीठांपैकी एक आहे. मल्लिकार्जुन हे निर्विवादपणे देशातील महान शैव तीर्थक्षेत्रांपैकी एक आहे.

मल्लिकार्जुन मध्ये दर्शन वेळ

मल्लिकार्जुन मंदिर दररोज सकाळी 4:30 ते रात्री 10 पर्यंत खुले असते. भाविकांसाठी दर्शनाची वेळ सकाळी 6:30 ते दुपारी 1 पर्यंत आहे. त्याचबरोबर संध्याकाळी साडेसहा ते रात्री नऊ या वेळेत ज्योतिर्लिंगाचे दर्शन होते.

मल्लिकार्जुन ज्योतिर्लिंगाचा मार्ग

श्रीशैलमला थेट ट्रेन नाही त्यामुळे इथे पोहोचण्यासाठी आधी तुम्हाला मरकापूर रेल्वे स्टेशनला जावे लागेल. श्री शैल पर्वताचा प्रवास बसनेही चांगला करता येतो. डोर्नाला, कुरीचेडू ही जवळची काही शहरे आहेत जी श्रीशैलमला बसने प्रवास करतात. जर तुम्ही विमानाने जात असाल तर जवळचे विमानतळ बेगमपेट आहे. श्रीशैलमला जाण्याचा पुढील पर्याय हैदराबादमधील राजीव गांधी आंतरराष्ट्रीय विमानतळ आहे. या विमानतळापासून श्रीशैलम पर्यंतचे अंतर सुमारे पाच तास आहे.

मल्लिकार्जुनला कधी भेट द्यायची

ऑक्टोबर ते फेब्रुवारी हा श्रीशैलममधील अभयारण्य, डॅम व्ह्यू पॉईंटला भेट देण्याचा उत्तम काळ आहे. या दरम्यान येथील तापमान 15 अंश आणि 32 अंश सेल्सिअस राहते. जर तुमचा प्रवास लहान असेल तर तुम्ही जून ते सप्टेंबर दरम्यान येथेही येऊ शकता. हे ऑफ सीझन आहे, जास्त पाऊस पडतो, परंतु हा हंगाम लहान बजेट ट्रिपसाठी सर्वोत्तम आहे. उन्हाळी हंगाम पर्यटकांसाठी अजिबात सुचत नाही कारण संपूर्ण हंगामात तापमान असह्यपणे गरम राहते.

येथील प्रचलित कथा

एकदा शंकराची पार्वती रागावलेल्या कार्तिकीच्या शोधात, फिरत फिरत कर्दळीवनात आली.थोड्याच वेळात श्री शंकर ही याच वनात आले.एका सुस्वरुप बिल्लीनिवर आसक्त तेथे.पण ती बिल्लिन म्हणजे साक्षात पार्वती होती.तिथल्या आदिवासींनी शिव-पार्वतीचा विवाह मोठया थाटामाटात साजरा केला.त्या आदिवासींच्या आग्रहामुळे शिव-पार्वती ज्योतिर्लिंगाच्या स्वरूपात त्या ठिकाणी राहिले.त्यावरूनच या ठिकाणाला दक्षिण कैलास असे नाव पडले.तिथले स्थानिक लोक लोक "चेंच्चु मलिक" म्हणजे शिवशंकराला आपले जावई मानतात.या ज्योतिर्लिंग आला पांडव प्रभू रामचंद्र यांनी भेट दिल्याचे उल्लेख आढळतो.पुढे विजयनगरच्या सम्राटाने मंदिराचा जीर्णोद्धार केला.

 मल्लिकार्जुन ज्योतिर्लिंग विषयी विशेष माहिती

मंदिराचे नाव	मल्लिकार्जुन ज्योतिर्लिंग
मंदिराचि  देवता	मल्लिकार्जुन (शिव)आणी ब्रमरभा (पार्वती)
स्थान	श्रीशैला देवस्थान, श्रीशैलम, आंध्र प्रदेश 518101
राज्य/प्रांत:	आंध्र प्रदेश
मंदिराचा भक्तांसाठी वेळ	सकाळी 4.30 am open रात्र 10.00 pm close
महामंगल आरतीचा वेळ	सकाळी 5.30am  आणि 5.00pm.  तिकिटांची फीस रु. 200 प्रति व्यक्ति.सुप्रभात दर्शन दररोज सकाळी 5:00 असतो. मंदिर प्रति व्यक्ति 300 रुपये चार्ज घेतो.
दर्शन :	प्रातः 6:00 am तर 3:30 pm सन्ध्या 6:00 pm तर 10:00 pm पर्यंत नि:शुल्क दर्शन  घेता येते.
महत्वपूर्ण उत्सव	महाशिवरात्रि, नवरात्रि
जवळचा  हवाई अड्डा:	हैदराबाद में राजीव गांधी अंतर्राष्ट्रीय हवाई अड्डा. आणी 202 किलोमीटर लांब आहे.
जवळचे रेल्वे स्टेशन:	रेल्वे स्टेशन मरकापुर आहे.ते 80 किमी लांब आहे.